Wszystkie dalekowschodnie sztuki walki mają swoje źródła w wojnach. Pokonanie przeciwnika było głównym założeniem wojen i jeśli słabszemu udało się pokonać silniejszego oponenta, to metoda jaką się posłużył stawała się bodźcem do dalszego rozwoju. Przez lata wykreowano wiele metod walki, które testowano w najróżniejszych warunkach. Wzajemne przenikanie się i uzupełnianie poszczególnych metod w połączeniu z filozofią buddyjską (bardzo ważny aspekt w budowaniu stylów walki) stwarzało ówczesnym wojownikom możliwość tworzenia złożonych systemów walki, których trening z czasem sprowadzał się do kształtowania stylu życia, własnej osobowości, praktykowania medytacji (nie tylko więc czystej walki). Doskonalenie metod walki z przeciwnikiem uzupełnione zostało o filozoficzną cząstkę, jaką był trening umiejętnego życia. Ważnym aspektem w budowie obecnego kształtu aikido jest wykorzystanie wiedzy psychologicznej oraz medycznej, dotyczącej anatomii człowieka.

Uważa się, że współczesne aikido ma swoje korzenie w najbardziej popularnych, japońskich sztukach walki: jujitsu oraz bitewnym sumo kumi-uchi. Jujitsu jest to bitewny styl walki powstały na potrzeby poradzenia sobie w przypadku utraty broni na polu bitwy. Wykorzystuje rzuty, dźwignie, kopnięcia, uderzenia dłońmi, podcięcia, duszenia i szereg innych technik zręcznościowych. Znajomość anatomii, mechaniki stawów, akupunktury, akupresury wrażliwych punktów na ciele człowieka, stała się kluczem do stworzenia spójnego systemu walki. Kumi-uchi natomiast jest sztuką walki pozwalającą walczącym samurajom wytrącić przeciwnika z równowagi w bezpośrednim starciu. Ważne są tu: uniki, zejścia z linii ataku, podcięcia oraz rzuty z obrotem. Oprócz tego, w kumi-uchi wykorzystywano ciosy pięściami, krawędziami dłoni, kopnięcia w krocze oraz kolana. Prowadziło to do łamania stawów i kości oraz zwichnięć. Jest to cecha, która nie przetrwała do czasów współczesnego aikido, które wyróżnia „miękkość”, finezja oraz swoiste bezpieczeństwo stosowanych dźwigni.

Początki aikido według badaczy wiążą się ze szkołą, tzw. Daito Aikijitsu. Szkoła była elitarną i tajną jednostką dostępną wyłącznie dla najwybitniejszych samurajów. Aikijitsu było nauczane wyłącznie wśród członków rodziny Takeda. W XVI wieku przedstawiciel rodziny Takeda zamieszkał w Aizu i sztuka walki została nazwana Aizu Todome. Dopiero w XIX wieku Sokaku Takeda, wybitny szermierz, zaczął nauczać publicznie pilnie strzeżonych przez wieki sekretów nauki późniejszego aikido. Jednym z jego wybitnych uczniów został Morihei Ueshiba. Ćwiczył on pod okiem Takedy ponad 3 miesiące, za co słono płacił, a oprócz tego zajmował się posiadłością swojego mistrza. Religijność i osobiste przekonania Ueshiby miały niemały wpływ na kształt współczesnego aikido. Ueshiba związał się z pewną sektą religijną, której nauki sprawiły, iż wykształcił w sobie pewien „szósty zmysł”, pozwalający mu wyczuwać intencje przeciwnika. Myślenie zastępował „wyczuwaniem”, co jest właściwie podstawową zasadą wszystkich sztuk walki.

Do najwybitniejszych uczniów Morihei Ueshiby należał m.in. Gozo Shioda, który przyczynił się do wzrostu popularności aikido po II wojnie światowej. Trenował pod okiem Ueshiby 8 lat i później jako student swoimi umiejętnościami zdołał przyciągnąć tłumy swoich kolegów i przekonać ich do nauki aikido. Interesujący jest fakt, iż wybitni mistrzowie aikido – Takeda, Ueshiba czy Shioda byli niscy, wątłej postury i wagi, a mimo to stali się wybitnymi mistrzami tej sztuki walki.

W 1948 roku utworzono pierwszą organizację aikido – Aikikai. Natomiast niezwykła popularność aikido przypada na 1954 rok, kiedy to Life Extension Society zorganizowało w Tokio pokaz japońskich sztuk walki. Wystąpił tam wyżej wspomniany Sensei Shioda. Zainteresował on opinię publiczną na tyle, iż już po paru miesiącach powstała organizacja Aikido Yoshinkan, której dyrektorem generalnym został sam Shioda.

W 1960 roku miał miejsce publiczny pokaz zorganizowany przez organizację Aikikai w Tokio w hali Yamano. Natomiast w 1969 roku po śmierci wielkiego Ueshiby oddano do użytku Hombu Dojo (sale treningową) w kwaterze organizacji Aikikai, gdzie aikido uczone jest ściśle według zasad Morihei Ueshiby. Po 1969 roku aikido wielokrotnie się zmieniało, a wynika to z faktu, że różni uczniowie uczyli się u Ueshiby w różnych okresach. W ostatnich 10 latach życia mistrza, aikido przeszło wiele przeobrażeń. Zaczął on wprowadzać coraz to nowsze techniki oraz doskonalił starsze. Tak więc ci uczniowie, którzy byli przy mistrzu wcześniej znali zdecydowanie inne aikido, niż ci, którzy byli przy nim w ostatnich latach życia. Stąd biorą się różnice w nauczaniu w kolejnych latach.

Ekspansja aikido poza Japonię nastąpiła w latach 50., gdy mistrz Tochei zaprezentował swoje umiejętności na Hawajach oraz na kontynencie amerykańskim. Miał tam miejsce incydent, kiedy to mistrz Koichi wygrał pojedynek z pięcioma najlepszymi judokami ze Stanów Zjednoczonych. W Europie aikido zostało spopularyzowane w latach 60. Po czym, zaczęło powstawać coraz więcej narodowych organizacji Aikido.

AIKIDO W POLSCE
W 1976 roku, za sprawą Mariana Osińskiego, aikido pojawiło się również w Polsce (w Szczecinie). Początki były trudne, gdyż nie znano w Polsce dokładnych wytycznych co do nauki, a oficjalne pojawienie się mistrza Ichimury miało miejsce dopiero w 1978 roku. Do tego czasu nauka aikido ograniczała się do korzystania z zagranicznych podręczników. Przez lata nawiązano współpracę z włoskimi oraz francuskimi aikidokami, co przyniosło pozytywne efekty w postaci wyjazdów naszych rodaków do Włoch i owocną współpracę ze zdecydowanie bardziej doświadczonymi tamtejszymi trenerami aikido. Wpłynęło to oczywiście na rozwój jakościowy oraz ilościowy tejże dyscypliny w Polsce. Obecnie Polska Unia Aikido zrzesza w swoich szeregach ponad 1600 osób.

Istotą aikido jest neutralizacja agresji poprzez niewywoływanie groźnych urazów u przeciwnika, dynamika ruchu oraz przewidywanie ruchów oponenta. Ciekawą zasadą jest zasada wtórnej inicjatywy, polegająca na tym, iż nie można wykonać żadnej techniki aikido, jeśli przeciwnik nas nie atakuje. Jest to niezwykle ważne w koncepcji treningu aikido. Nie należy atakować samemu, należy walki unikać. Bez ataku nie ma aikido, a więc nie ma walki. Jest to sztuka obrony przed ewentualnym atakiem. Morihei Ueshiba nie uczył ataku, a to ze względu na to, że jego uczniowie byli już zaznajomieni z różnymi stylami walki, które uczą technik ataku. Skupiał się więc na nauce samoobrony. Ważne jest jednak, aby przez wykonanie danej techniki, na własnej skórze przekonać się o jej efektywności. Wtedy w pełni poznajemy Aikido.

Istotna jest sprawa szybkości ataku i obrony. Atakujący przeciwnik wyznacza szybkość wykonania technik obrony. Bardzo ważna jest płynność ruchów, aby nie zmuszać przeciwnika do wykonywania gwałtownych posunięć. Techniki wykonywane są całym ciałem, bez szarpania, pchania ani ciągnięcia. Wykorzystujemy siłę i energię przeciwnika i staramy się ją przeciwstawić jemu samemu. Teoretycznie w 90% aikidoka wykorzystuje siłę przeciwnika, a tylko w 10% swoją. Występuje tutaj zasada „ustąp aby zwyciężyć”. Aikido jest sztuką reakcji na różne formy ataku, również w przypadku kontaktu z wieloma przeciwnikami naraz. Zawsze wykonuje się unik, aby zejść z linii ataku, nie wykonuje się natomiast bloków, gdyż w kontakcie z silniejszym przeciwnikiem byłoby to bezpodstawne. Ustępujemy więc po to, aby przechwycić atak i jego siłę, pokierować nim tak, aby unieruchomić, bądź rzucić przeciwnika.

MOTYWACJA
Oprócz zobowiązania się do pokojowego rozwiązywania konfliktów wzorowy aikidoka zobowiązany jest do samodoskonalenia przez trenowanie aikido. Świadomość, że bez pracy i wysiłku nie osiągniemy nic, jest tutaj bardzo ważna. Uczymy się cierpliwości poprzez mozolne powtarzanie technik po kilka tysięcy razy, wiedząc, że w końcu osiągniemy wyższy poziom. Uświadomienie sobie, że efekty widać dopiero po latach jest sprawą kluczową. Nie można stracić entuzjazmu po roku bądź kilku miesiącach treningu. Zniechęcenie następuje głównie w chwili, gdy stwierdzamy, że dana technika jest mało efektywna, że przeciwnik może się łatwo uwolnić z chwytu. Początkujący adept jednak nie zdaje sobie sprawy, że wykonanie danej techniki prawidłowo zajmuje mu kilkanaście sekund, natomiast na poziomie mistrzowskim czas ten skraca się do kilku sekund. Należy o tym zawsze pamiętać.

Nauka aikido wymaga zrozumienia fundamentalnej zasady, że nie chodzi o to, by wygrać, lecz o to, by nie przegrać. Motywacją powinien być fakt, że nie uczymy się bić i zabijać ludzi, lecz uczymy się pokojowo rozwiązywać konflikty, nie okaleczamy przeciwników, bronimy się wyłącznie w ostateczności. Dla ludzi pragnących za wszelką cenę nauczyć się bić - aikido nie będzie miało większego sensu.

WYBRANE ZASADY TRENINGU

1. Należy pamiętać o tym, że poprawne wykonanie danej techniki może zabić przeciwnika lub trwale go „uszkodzić”. Należy więc pamiętać o dokładnym wykonywaniu poleceń instruktora, bez siłowego testowania technik.


2. Nie można używać technik aikido, aby krzywdzić innych. Jest to niezwykle rygorystycznie przestrzegana zasada, której nieprzestrzeganie może doprowadzić do usunięcia adepta ze szkoły aikido.


3. Opanowanie danej techniki zależy w większości przypadków od indywidualnego nastawienia i ambitnej nauki ucznia. Należy chcieć się uczyć i umieć korzystać z treningu z przyjemnością, która jest atrybutem prawdziwej nauki.


4. Opanowanie podstawowych form, technik jest niezbędne na drodze do mistrzowskiego opanowania innych technik. Dlaczego? Dlatego, że wiele technik można wykonywać w szeregu wariantów, a więc jeśli opanujemy podstawy w pełni, będziemy umieli się posługiwać różnymi technikami w wielu sytuacjach/wariantach.


5. Świadomość swych ograniczeń jest kluczem do sukcesu. Zbytnia pewność, czy wręcz zuchwałość, nie jest tolerowana na sali treningowej.


6. Należy oczyścić swoją duszę z negatywnych aspiracji, agresywnych reakcji, gdyż celem aikido nie jest walka, lecz pokonywanie własnych negatywnych instynktów.

Dan – stopień mistrzowski
Dojo – miejsce, w którym się trenuje, dosłownie „miejsce drogi”
Hakama – bardzo szerokie spodnie noszone głównie przez uczniów posiadających stopnie 1 i 2 Kyu lub stopnie mistrzowskie
Hanmi Hantachi Waza – pozycja, w której napastnik stoi, a broniący się klęczy
Kamae – postawa
Kata – ramię; forma – układ technik wykonywanych w określonej kolejności
Keikogi – kurtka od stroju treningowego używanego w sztukach walki
Kimono – strój aikidoki
Kyu – stopień uczniowski (stopień 10 Kyu najniższy, 1 Kyu najwyższy uczniowski)
Mudansha – uczeń posiadający stopień uczniowski „kyu”
Obi – pas treningowy
Suwari Waza – pozycja, w której obie osoby klęczą
Tachi Waza – pozycja, w której obie walczące osoby stoją
Tori – osoba broniąca się
Uke – osoba atakująca
Yudansha – uczeń posiadający stopień mistrzowski „dan” (1 dan – najniższy mistrzowski)
Zubon – spodnie od stroju treningowego