Trudno jest jednoznacznie określić, kiedy dokładnie powstać miała idea gry w piłkę nożną. Według wielu źródeł, już ponad dwa tysiące lat temu w starożytnym Egipcie czy Tebach grano w grę przypominającą współczesny futbol - jako piłki używano skórzanego worka lub świńskiego pęcherza. Swoją zespołową grę w piłkę zwaną „episkyros” mieli również Starożytni Grecy. W prekolumbijskiej Ameryce, Aztekowie praktykowali rytualne zawody noszące znamiona współczesnej piłki kopanej. Nie miały one wówczas jedynie sportowego charakteru -b w grę często wplątywano działania wojenne między odłamami niektórych plemion.

W średniowieczu gra popularna była we Włoszech i przede wszystkim na Wyspach Brytyjskich, gdzie zyskała zresztą nazwę „football”. Wojenne rytuały Azteków wyglądały niewinnie w porównaniu do sposobu, w jaki w piłkę nożną grano w Wielkiej Brytanii. Ówczesne mecze często przybierały charakter wielodniowych, brutalnych pojedynków między zawodnikami najczęściej pochodzących z różnych miast lub wsi. Spotkania takie nie rzadko zbierały śmiertelne żniwo, a jeśli wierzyć niektórym źródłom, zdarzały się sytuację, gdzie zamiast piłki używano ludzkiej głowy. Nie może zatem dziwić, że „rozrywka” plebsu była notorycznie zakazywana przez średniowiecznych angielskich monarchów. Zupełnie inaczej futbol wyglądał we Włoszech. Tutaj w piłkę nożną, zwaną „calcio” grały najwyższe sfery społeczne, przy poparciu władz państwowych i kościelnych, w tym papieży.

Mimo trudnych początków, to Anglia właśnie uchodzi za kolebkę nowożytnego futbolu. W 1855 roku powstał uznawany za pierwszy na świecie klub piłkarski – Sheffield Football Club, a wkrótce potem zaingerowano pierwsze rozgrywki piłkarskie. W tym czasie pojawiły się także pierwsze próby ujednolicenia przepisów gry. W opublikowanym w 1857 roku przez Sheffield Football Club dokumencie „Rules & regulations” po raz pierwszy pojawił się zapis zabraniający zawodnikom dotykania piłki ręką.

Jednolite przepisy ustalone zostały jednak dopiero w 1863 roku przez powstały w tym samym roku Angielski Związek Piłki Nożnej (The Football Association). Tworzeniem i nowelizacją przepisów gry w piłkę nożną zajmuje się obecnie International Football Association Board (IFAB). Międzynarodowa Federacja Związków Piłkarskich (FIFA) powstała w 1904 roku w Paryżu, jej europejski odpowiednik - Unia Europejskich Związków Piłkarskich (UEFA) - 50 lat później w Bazylei.

Mistrzostwa Świata w piłce nożnej rozegrano po raz pierwszy w 1930 roku w Urugwaju i od tego czasu, z wyłączeniem okresu II wojny światowej, rozgrywa się je co 4 lata. W mundialu najwięcej razy triumfowali Brazylijczycy, którzy po prestiżowe trofeum sięgali aż pięciokrotnie. Mistrzostwa Europy rozgrywa się od 1960 roku (pierwotnie pod nazwą Puchar Narodów Europy), również w czteroletnim cyklu. Największą liczbą zwycięstw w całym turnieju poszczycić może się reprezentacja Niemiec, która w Europie triumfowała trzy razy.

Na igrzyskach olimpijskich piłka nożna zadebiutowała w 1900 roku w Paryżu, jednak prestiż olimpijskich rozgrywek znacznie podupadł, zwłaszcza od momentu wprowadzenia Mundialu i EURO. W 1992 wprowadzono zapis o ograniczeniu wiekowym (23 lata) zawodników mogących uczestniczyć w rozgrywkach. W praktyce na Olimpiadzie uczestniczą kadry wśród których trudno doszukać się nazwisk największych gwiazd poszczególnych reprezentacji.

Futbol do Polski, a konkretnie do Krakowa sprowadzić miał w 1889 roku Henryk Jordan, z inicjatywy którego władze miasta zgodziły się wydzielić część tamtejszych Błoni do celów sportowych, co doprowadziło do powstania Parku Jordana, gdzie zaczęto grywać w piłkę. Pięć lat później rozegrano pierwszy oficjalny mecz piłkarski pomiędzy drużynami Sokoła krakowskiego i lwowskiego.

Pierwszy polski klub piłkarski - Touring Club Lódź - założony został w 1895 roku w Łodzi. W 1911 roku w Galicji powstał Związek Polski Piłki Nożnej, który stał się zalążkiem dla Polskiego Związku Piłki Nożnej. Największy obecnie w naszym kraju związek sportowy powołano do życia ostatecznie w grudniu 1912 roku, a jego pierwszym prezesem został Edward Cetnarowski. W 1923 roku PZPN włączony został w struktury Międzynarodowej Federacji Związków Piłkarskich (FIFA).

Po raz pierwszy mistrza kraju wyłoniono w 1921 roku, a została nim Cracovia. W tym samym roku reprezentacja narodowa Polski zadebiutowała na arenie międzynarodowej ulegając w Budapeszcie Węgrom 0:1. Na przełomie 1925 i 1926 roku przeprowadzono premierową edycję rozgrywek o Puchar Polski, a ich pierwszym triumfatorem została Wisła Kraków. Rozgrywki ligowe w Polsce ruszyły w 1927 roku, rok później Liga Piłki Nożnej stała się autonomicznym członkiem piłkarskiej centrali.

W 1924 roku polska kadra zadebiutowała na igrzyskach olimpijskich rozgrywanych wówczas w Paryżu. Dziesięć lat później Polacy po raz pierwszy zagrali na mistrzostwach świata, gdzie po dramatycznym meczu ulegli w pierwszej rundzie 5:6 zespołowi Brazylii. W całej historii piłkarskich mistrzostw świata reprezentacja Polski w turnieju finałowym wystąpiła siedmiokrotnie, z najlepszym skutkiem na mundialu w Hiszpanii w 1982 roku, gdzie Polacy zajęli trzecie miejsce.

Mimo, że polscy piłkarze w eliminacjach do mistrzostw europy biorą udział od samego początku imprezy (1960 rok), po raz pierwszy do turnieju finałowego udało im zakwalifikować dopiero w 2008 roku na EURO organizowanym w Niemczech. Reprezentacja Polski z mistrzostwami pożegnała się już w fazie grupowej po porażkach z Niemcami (0:2), remisie z Austrią (1:1 - po kontrowersyjnym rzucie karnym podyktowanym w doliczonym czasie gry) oraz 0:1 z Chorwacją.

ZASADY GRY
Mecze piłkarskie rozgrywa się na prostokątnym polu gry o wymiarach 64–75 m x 100–110 m (spotkania międzynarodowe) z dwoma, ustawionymi po przeciwległych stronach pola gry bramkami o szerokości między wewnętrznymi krawędziami słupków 7,32 m i wysokości dolnej krawędzi poprzeczki od podłoża 2,44 m. Piłka, którą rozgrywa się mecze powinna mieć obwód nie mniejszy niż 68 cm i nie większy niż 70 cm, a jej waga powinna wynosić od 410 do 450 gramów.

Na boisku przebywać może jednocześnie nie więcej niż 11 zawodników jednej drużyny (w tym bramkarz), w skład kadry wchodzi ponadto do 7 graczy rezerwowych. Limit zmian zawodników, przysługujących każdej drużynie, zależy od rodzaju i regulaminu rozgrywek.

W czasie gry zawodnicy mogą dotykać piłki nogą, głową oraz klatką piersiową. Kontakt piłki z rękami dozwolony jest tylko bramkarzowi, gdy znajduje się w obrębie własnego pola karnego, poza sytuacją rozmyślnego podania piłki nogą do bramkarza przez współpartnera, lub podania piłki do bramkarza z rzutu autowego.

WYKROCZENIA I KARY
W piłce nożnej za zachowania niezgodne z przepisami gry obowiązują trzy rodzaje kar zespołowych: rzut wolny bezpośredni, rzut wolny pośredni oraz rzut karny. Sędzia morze również udzielić konkretnemu zawodnikowi kary indywidualnej w postaci napomnienia (żółta kartka) lub wykluczenia z gry (czerwona kartka).

Rzut wolny bezpośredni sędzia ma prawo odgwizdać w następujących sytuacjach: kopania przeciwnika, podstawiania mu nogi, skakania na niego, przytrzymywania za koszulkę, plucia i wreszcie rozmyślnego dotknięcia piłki ręką. Jeśli któreś z tych przewinień miało miejsce w obrębie pola karnego, drużyna karana jest rzutem karnym. Z rzutu wolnego bezpośredniego bramka może zostać zdobyta bezpośrednio po strzale na bramkę.

Pośrednim rzutem wolnym karane są natomiast następujące przewinienia: trzymanie piłki w rękach przez bramkarza przez czas dłuższy niż 6 sekund, po złapaniu piłki przez bramkarza (po uprzednim wypuszczeniu jej z rąk), rozmyślne dotknięcie piłki ręką przez bramkarza we własnym polu karnym po podaniu zawodnika z pola nogą lub po wykonanym przez niego wrzucie z autu. Wśród przewinień graczy z pola karanych pośrednim rzutem wolnym wymienić można: niebezpieczną grę zawodnika (atakowanie piłki z nogą wyprostowaną do przodu, itp.), przeszkadzanie bramkarzowi drużyny przeciwnej w zwolnieniu piłki z rąk czy wchodzenie na pole gry bez zgody sędziego. Z rzutu wolnego pośredniego nie można zdobyć bramki bezpośrednim strzałem, jeśli tak się stanie, sędzia zarządza rzut od bramki.

Kary indywidualne (żółte i czerwone kartki) mogą być przyznane przez sędziego zawodnikowi, który wykazuję się wyjątkową częstotliwością popełnianych wykroczeń, dopuści się wyjątkowo brutalnego faulu albo faulu taktycznego, itp.

STAŁE FRAGMENTY GRY
W sytuacji, w której piłka po uderzeniu, podaniu lub odbiciu przekroczy całym obwodem linię boczną, sędzia odgwizduję rzut z autu. Zawodnik wznawia grę wyrzucając piłkę oburącz znad głowy z miejsca, w którym piłka opuściła pole gry. Jeśli piłka przekroczy linię końcową, mamy do czynienia z dwoma rozwiązaniami, w zależności od tego, który zawodnik jako ostatni dotknął piłki. Jeśli był to zawodnik broniący, drużyna przeciwna wykonuje rzut rożny, w przeciwnej sytuacji odgwizdywany jest rzut od bramki. Jest on wykonywany z dowolnego miejsca pola bramkowego przy czym piłka po zagraniu musi opuścić pole karne.

Kolejnym stałym fragmentem gry jest rzut karny odgwizdywany w przypadku faulu w polu karnym. Jest on wykonywany z punktu karnego, który znajduje się w odległości 11 metrów od linii bramkowej. W momencie wykonywania rzutu karnego w polu karnym znajdować może się tylko jego wykonawca oraz bramkarz drużyny przeciwnej, który nie może wychodzić poza linię bramkową. Dozwolone jest dobijanie strzałów, przez wszystkich zawodników, sam wykonawca może oddać strzał ponownie, pod warunkiem, że piłka dotknie wcześniej zawodnika drużyny przeciwnej. Jeśli piłka po wykonanym rzucie karnym odbije się od słupka, wykonawca może ją dobić pod tym samym warunkiem.

SPALONE
Piłkarz znajduje się na pozycji spalonej jeśli, w momencie podania do niego piłki, znajduje się bliżej linii bramkowej przeciwników niż piłka i ostatni zawodnik drużyny broniącej (nie licząc bramkarza). Spalony odgwizdywany jest w sytuacji gdy piłkarz ten bierze aktywny udział w grze, a więc przeszkadza w grze albo odnosi korzyść z przebywania na pozycji spalonej. Nie obowiązuje on natomiast w przypadku wyrzutu z autu oraz otrzymania podania od zawodnika drużyny przeciwnej. Konsekwencją odgwizdania spalonego jest przyznanie pośredniego rzutu wolnego drużynie przeciwnej z miejsce przewinienia.

PRZYWILEJ KORZYŚCI
Przywilej korzyści jest nieformalną zasadą sędziego do wstrzymania się przed odgwizdaniem przerwania gry, w sytuacji w której mogłoby to przynieść negatywne skutki drużynie poszkodowanej. Przykładem takiej sytuacji jest uznanie bramki po tym jak strzelec zostanie sfaulowany przez bramkarza albo obrońca drużyny przeciwnej dotknie piłki ręką. Przywilej korzyści jest często stosowany przez sędziów również w trakcie zwykłych fauli meczowych, jeśli drużyna poszkodowanego, mimo faulu, utrzyma się przy piłce.

CZAS TRWANIA I WYŁANIANIE ZWYCIĘZCY
Mecze piłki nożnej trwają 90 minut – dwie połowy po 45 minut każda. Sędzia może doliczyć kilka minut do regulaminowego czasu gry w zależności od przerw w grze. Zwycięża drużyna, która po końcowym gwizdku ma na swoim koncie więcej trafień. Jeśli spotkanie kończy się remisem, a konieczne jest wyłonienie zwycięzcy, sędzia zarządza rozegranie 30-minutowej dogrywki (dwie połowy po 15 minut).

Obecnie najczęściej dogrywkę przeprowadza się do końca, wcześniej obowiązywała zasada „złotego gola” (zwycięża drużyna, która jako pierwsza zdobędzie bramkę w dogrywce) później „srebrnego gola” (zwycięża drużyna, która ma na swoim koncie więcej trafień po pierwszej połowie dogrywki). Jeśli w dodatkowym czasie gry nie padnie rozstrzygnięcie, zawodnicy wykonują serię rzutów karnych - po 5 rzutów karnych dla każdej drużyny. Jeśli i one nie wyłonią zwycięzcy, wykonuje się na przemian po jednym rzucie karnym aż do osiągnięcia zwycięstwa.

SĘDZIOWIE
Mecze piłkarskie odbywają się przy udziale czterech sędziów: arbitra głównego, dwóch bocznych oraz sędziego technicznego, który sygnalizuje zmiany i czas przedłużenia gry. Decyzję podejmuje tylko sędzia główny, który może się posiłkować zdaniem arbitrów bocznych. Jego decyzje są nieodwracalne. W meczach międzypaństwowych sędziowie nie mogą pochodzić z krajów, których drużyny uczestniczą w spotkaniu.