Aminokwasy – jaką pełnią rolę w naszym organizmie?

Każda osoba, która kiedykolwiek interesowała się zdrowym odżywianiem lub suplementacją wie, że białko to najważniejszy budulec dla naszych mięśni. Ale nie każdy wie, że białko zbudowane jest z aminokwasów. Dobrej jakości białko zawiera wszystkie niezbędne do prawidłowego rozwoju naszego organizmu aminokwasy. Niestety organizm człowieka nie potrafi wytwarzać i magazynować białka więc konieczne jest dostarczenie go w codziennej diecie wraz z jedzeniem lub w formie suplementów.

Budowa aminokwasów

Aminokwasy to organiczne związki chemiczne zawierające dwie grupy: aminową i karboksylową, które przyłączane są do atomu węgla. Nazwa „aminokwas” jest skrót od pełnej nazwy: kwas ɑ-amino karboksylowy. Aminokwasy dzieli się na aminokwasy białkowe, które budują białka, jest ich 20 oraz na niebiałkowe, które spełniają inne funkcje (tych znanych jest około 300).

Podział aminokwasów

Wyróżniamy aminokwasy naturalne i syntetyczne. Aminokwasy białkowe dzielimy na aminokwasy białkowe i niebiałkowe. Aminokwasy białkowe można podzielić na kilka grup, że względu na rożne kryteria. Najczęściej stosuje się podział ze względu na możliwość wytwarzania aminokwasu przez organizm człowieka. I tu wyróżniamy dwie grupy:

• Aminokwasy egzogenne – czyli niezbędne, ale organizm nie potrafi ich sam wytwarzać, muszą zostać dostarczone z jedzeniem. Do tej grupy zalicza się: histydyna, leucyna, izoleucyna, lizyna, treonina, tryptofan, metionina, fenyloalanina, walina.
• Aminokwasy endogenne – nie niezbędne, nasz organizm potrafi sam je wytwarzać. W tej grupie są: kwas asparaginowy, asparagina, kwas glutaminowy, alanina, seryna.

Aminokwasy warunkowo niezbędne – są to aminokwasy, które nasz organizm potrafi sam wytworzyć pod warunkiem, że posiada odpowiednie ilości aminokwasów będących ich prekursorami. W tej grupie są: cysteina, arginina, glicyna, glutamina, tyrozyna, prolina.

Drugim kryterium podziału jest budowa łańcucha bocznego aminokwasu, ale możemy je dzielić także pod względem końcowego produktu metabolizmu.

Aminokwasy niezbędne (egzogenne)

W artykule skupimy się na aminokwasach białkowych, których jest w sumie 20 i są kluczowe dla naszego organizmu. Najważniejsze jednak dla naszego zdrowia się aminokwasy niezbędne (9 aminokwasów, tzw. egzogenne). Jeśli w naszym organizmie jest wystarczająca ilość aminokwasów egzogennych organizm jest w stanie wytworzyć pozostałe 11 aminokwasów endogennych.

9 najważniejszych dla człowieka aminokwasów i ich rola w organizmie

• Histydyna - uczestniczy w syntezie erytrocytów i leukocytów, składnik tkanek organizmu.
• Izoleucyna - wspomaga regenerację oraz działa antykatabolicznie, wspomaga syntezę hemoglobiny i zwiększanie ilości hormonu wzrostu, a także syntezę białek.
• Leucyna - obniża poziom kortyzolu, przyśpiesza wzrost masy mięśniowej, uczestniczy w regeneracji mięśni i kości, wpływa na regulację poziomu cukru we krwi.
• Lizyna - wspomaga absorpcję wapnia, jest niezbędna do wzrostu i rozwoju chrząstek i ścięgien, bierze udział w odnawianiu tkanek, wytwarzaniu hormonów, enzymów, przeciwciał, wpływa na metabolizm tłuszczów poprzez wytwarzanie karnityny.
• Metionina - wzmacnia odporność, reguluje wytwarzanie hormonu wzrostu, jest niezbędna do wzrostu, działa ochronnie na komórki wątroby, bierze udział w metabolizmie tłuszczów.
• Fenyloalanina - jest prekursorem tyrozyny, razem z nią uczestniczy w tworzeniu adrenaliny, wspomaga leczenie depresji, zaników pamięci i otyłości, uczestniczy w biosyntezie kolagenu, oddziałuje na układ hormonalny człowieka, pomaga uśmierzyć ból mięśni.
• Treonina - wspomaga działanie układu nerwowego, proces trawienia tłuszczów oraz funkcjonowanie układu nerwowego, układu krążenia, wątroby i układu odpornościowego.
• Tryptofan - niezbędny do produkcji melatoniny i serotoniny, bierze udział w laktacji, niezbędny do powstawania neuroprzekaźników (serotoniny i melatoniny), poprawia działanie układu nerwowego, działa antydepresyjnie, zmniejsza nadpobudliwość i napięcie.
• Walina - uczestniczy w budowie mięśni, zapobiega ich rozpadowi podczas wysiłku fizycznego i promuje zwiększenie wytrzymałości, działa pobudzająco, reguluje metabolizm mięśni, ma kluczowe znaczenie dla sportowców.

Aminokwasy a białko

Aminokwasy są często nazywane białkiem. Wiele osób używa tych nazw mając na myśli po prostu białko. Wiemy jednak, że to białka są źródłem aminokwasów. Mówić w skrócie podczas procesów metabolicznych białka rozpadają się na aminokwasy i są transportowane do odpowiednich komórek naszego ciała.

Czy ma więc znaczenie czy przyjmujemy białko czy preparat aminokwasowy? Białko jest zwykle dość długo trawione przez organizm, proces ten trwa zazwyczaj od dwóch do czterech godzin. W wyniku trawienia powstają peptydy, składające się zazwyczaj z 2 – 5 aminokwasów oraz wolne aminokwasy, których czas przyswajania skraca się do 30 – 60 minut. Aminokwasy są więc o wiele lepiej dostępne dla organizmu oraz mniej go obciążają. Dzięki tej właściwości preparaty aminokwasowe są polecane dla osób trenujących, które chcą w szybki sposób dostarczyć je do organizmu. Bezpośrednio po treningu zachodzą intensywne procesy anaboliczne, zwiększa się zapotrzebowanie na białko. Wtedy właśnie organizm powinien otrzymać białko lub jego składowe (peptydy lub aminokwasy) wraz z pożywieniem lub w formie suplementu.

Do niedawna w ofercie suplementów aminokwasy występowały jako BCAA (trzy aminokwasy: walina, leucyna oraz izoleucyna) oraz jako kompleks wszystkich dwudziestu aminokwasów białkowych, spotykany najczęściej pod nazwą amino kompleks. W ostatnim czasie coraz więcej producentów wprowadza do oferty produkty zwierające tylko 9 najważniejszych dla naszego organizmu aminokwasów. Najczęściej występują one pod nazwą EAA, np. Olimp Amino EAAnabol Xplode.

Źródła aminokwasów

Źródłem aminokwasów powinna być dobrze zbilansowana dieta. Aby dostarczyć do organizmu niezbędnych aminokwasów należy spożywać produkty bogate w białko, takie jak: mięso, sery, jajka, produkty zbożowe i rośliny strączkowe. Możesz też wspomóc swój organizm, dodatkowo suplementując aminokwasy. Aminokwasy mogą być stosowane w dowolnym momencie dnia, należy jednak pamiętać że jest to suplement i nie może zastąpić pełnowartościowej żywności.